Heikel punt: Jong geleerd… of toch niet meer

Steeds vaker klinkt het geluid dat kinderen steeds minder fietsen, met name naar school, en daardoor ook minder goed kúnnen fietsen – of zelfs helemaal niet. Hoe zit dat?

In Nederland krijgen kinderen het fietsen met de paplepel ingegoten, vaak via ritjes van en naar school. Het beeld van de fietsende middelbare scholier kennen we allemaal: tas op de rug of bagagedrager, ploeterend door weer en wind, in groep breeduit over de weg of moederziel alleen, natuurlijk niet altijd met evenveel zin maar wél gezond. Profwielrenner Bauke Mollema zou zelfs ontdekt zijn toen hij op zijn stadsfiets weer eens bezig was om zijn recordtijd van Zuidhorn naar zijn school in Groningen aan te scherpen. En ja, de basis voor die vaak langere ritten naar de middelbare school wordt vaak gelegd in de basisschooltijd, maar daar knelt nu de schoen. Waar veel kinderen vroeger waardevolle ervaring opdeden door van en naar de basisschool te fietsen, schijnt dat tegenwoordig wat minder normaal te zijn. Fietsen Nederlandse kinderen steeds minder en minder goed? Als je de verschillende verkeersorganisaties moet geloven, gaat het inderdaad die kant op.

Veilig Verkeer Nederland

De ANWB, Fietsersbond en Veilig Verkeer Nederland luidden de afgelopen jaren meermaals de noodklok wat betreft deze ontwikkeling. Veilig Verkeer Nederland stelde bijvoorbeeld in 2018 al dat steeds minder kinderen leren fietsen: ‘Kinderen groeien steeds vaker op zonder fiets en zonder fietscultuur. Naar school gaan ze lopend of worden ze regelmatig met de auto gebracht’. Deze stelling werd destijds door NRC Checkt op basis van cijfers van het CBS (aantal fietskilometers per jaar voor kinderen tot 12 jaar) onwaar bevonden, maar dezelfde geluiden bleven klinken.

Fietsgemeente-enquête

Zo meldde de Fietsersbond vorig jaar nog op basis van de eigen Fietsgemeente-enquête dat kinderen steeds minder vaak naar school fietsen en dat veel ouders ervoor kiezen hun kroost met de auto, bakfiets of achterop de fiets naar school te brengen. De reden? Uit het onderzoek – inclusief trendanalyse 2018-2024 – blijkt dat onder de 46.000 respondenten het idee leeft dat kinderen zich minder veilig voelen op de fiets dan in 2018 en minder veilig naar school kunnen fietsen, zowel in als buiten de grote stad. Andere veelgehoorde redenen zijn dat de school te ver is en dat ouders – als ze hun kroost met de auto brengen – direct door kunnen naar hun werk. Zo brengt tussen de 30 en 50 procent van de ouders hun kind regelmatig met de auto naar school, terwijl één op de drie scholieren zelfs helemaal nooit naar school fietst. Cijfers laten zich lastig vergelijken omdat de becijferde zaken vaak niet precies overeenkomen (bijvoorbeeld: naar school fietsen versus fietsen in het algemeen, of verschillende leeftijdscategorieën), maar uit de Eindrapportage Fietsgedrag kinderen van Fietsberaad blijkt dat het percentage basisschoolkinderen dat nooit naar school fietst in 2019 op 30 procent lag, niet heel veel lager dus.

Met de auto

Ook de ANWB publiceerde (in 2022) een onderzoek naar het thema. De organisatie spreekt daarin van een ‘dalende tendens’ en wijst daarbij specifieke wijken aan waar minder wordt gefietst. Opvallend genoeg zijn dat niet alleen wijken met een ‘lage sociaaleconomische status’ (waar relatief veel ouders wonen met een niet-westerse migratieachtergrond, die vaak geen fietscultuur kennen en die dus ook niet doorgeven aan hun kinderen) maar ook vinex-wijken waar de school vaak iets verder weg is en kinderen vaak met de auto worden gebracht – zeker als het regent. Het onvermijdelijke gevolg: meer drukte bij de school en onoverzichtelijke situaties met openklappende portieren, wat het gevoel van (fiets)veiligheid nog verder vermindert en ervoor zorgt dat nóg meer ouders hun kinderen niet meer met de fiets naar school laten gaan.

Verkeersexamen

Moeten we ons zorgen maken? Nogmaals, cijfermatig gezien lijkt de trend nog mee te vallen, maar de voorbeelden vanuit de praktijk zijn toch zorgwekkend. Verkeersinstructeurs die basisschoolklassen treffen waarvan de helft van de leerlingen niet kan fietsen (nota bene in groep 7!), verkeersexaminatoren die steeds meer kinderen tegenkomen die niet kunnen fietsen en zo voor de vraag komen te staan of ze wel een diploma moeten uitreiken, terwijl dat toch altijd de insteek is… het klinkt misschien ongelooflijk, maar het is wel de realiteit. Dus, voor het te laat is en helemaal niemand meer door de mêlee van bakfietsen en auto’s naar school durft te fietsen: laat die auto eens staan en help onze kinderen (veilig) de fiets op! Voor volwassenen trouwens ook niet zo’n gek idee…

Meer lezen?

Dit artikel komt uit FietsActief 2. Bestel het nummer via deze link

Tekst: Elias de Bruijne. Foto Canva