Startpunt: Kinderdijk
Afstand: 25 of 49 kilometer
GPS-bestand: Route Kinderdijk
PDF Routekaart: Route Kinderdijk
PDF Routebeschrijving: Route Kinderdijk
Zou kunstschilder Hendrick Avercamp nu hebben geleefd, dan had hij zeker fietsers in zijn ‘wintertjes’ opgenomen. Voorzichtig rijdend, of juist met veel bravoure, over het glibberige wegdek. En de molens van Kinderdijk zorgden dan voor een mooi landelijk decor.
Half verscholen tussen de rietstengels trekt een jonge knul z’n noren aan. Het vriest flink vandaag. Zijn oren en vingers tintelen al van de kou. Wat verderop schuift een groepje mannen een dik pak sneeuw van het ijs. En bij één van de vele molens trekt een stel schaatsers soepel een slee met kinderen voort. Duik als het vriest de polder in, en je concludeert al fietsend dat winterpret door de eeuwen heen nauwelijks is veranderd. Kijk maar eens naar de schilderijen van Hendrick Avercamp (1585-1634). De 17e-eeuwse kunstenaar legde winterlandschappen vast die je nog steeds kunt tegenkomen: weidse polders met in de verte een dorp, enkele rokende schoorstenen, een stel molens en schaatspret op het ijs onder alle lagen van de bevolking. Alleen de fietsers, in dit geval langs de molens van Kinderdijk, waren er destijds niet. En wat nu de Japanse toeristen met hun camera’s zijn, waren toen de kunstschilders. Niet dat zij met hun pallet rillend langs de bevroren waterkant zaten; op basis van schetsen maakten zij hun schilderijen in de warmte van het atelier. Dat Avercamp vaak die Hollandse winters heeft gezien, leidt geen twijfel. Het was toen in Nederland zó koud dat die periode de ‘kleine ijstijd’ wordt genoemd. De kou creëerde echter wel een van de meest geliefde onderwerpen in de Nederlandse schilderkunst van de 17e eeuw: winterlandschappen
Glibberig leven
De vroege ‘wintertjes’ van Avercamp bevatten veel symboliek, in navolging van zijn grote voorganger in dit genre, de Vlaamse Pieter Brueghel I (1525-1569). Hij schilderde de winterlandschappen voor een vermogende doelgroep en gebruikte zachte kleuren en de duurste pigmenten. Daarom zijn z’n schilderijen zeker geen werken die je toen voor enkele guldens op de jaarmarkt kon kopen. “Aanvankelijk plaatste Hendrick, geheel volgens Vlaamse traditie, de horizon hoog. Daardoor kijk je als het ware van bovenaf op het landschap neer. Dat maakt het ijs een groot vlak op de voorgrond, geschikt om er veel type mensen op te plaatsen. Hier zie je een mannetje plassen, elders een vrijend stel en verderop valt een vrouw op het ijs, waarbij je meteen ziet dat ze geen broekje draagt. Maar platvloers zijn deze figuren nooit. Altijd is er die moralistische boodschap: het leven is nooit zeker, het is zo glibberig als het ijs. Let je niet op, dan val je in een wak”, verklaart Marina Aarts. Na haar studie kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht werkte zij lange tijd bij Christie’s in Amsterdam. Nu is zij onafhankelijk kunstadviseur.
![]()
Eeuwenlang onveranderd
Volgens Marina tonen de ‘winters’ van Avercamp een staalkaart van de diverse bevolkingsgroepen in die tijd; van jonge, oude, losbandige en voorzichtige mensen tot voorname lieden die op het ijs kolf speelden, de voorloper van het golf nu. “Aan de kant van het ijs zit altijd een grijsaard, een soort vermoeid vadertje winter die de nadagen van het leven moet voorstellen.” Terwijl je op de fiets hier en daar in de sneeuwt slipt, waan je jezelf die voorzichtige figurant, nu in het witte landschap van de Alblasserwaard. De polders liggen er verlaten bij en de knotwilgen staan verkleumd langs de smalle landweggetjes. Maar goed dat je bij de start van de tocht, bij de negentien molens van Kinderdijk, nog een kop warme koffie of chocolade hebt gedronken. Eenmaal de polder ingedoken, kom je nauwelijks nog een terrasje tegen. Maar dat is misschien wel de charme van het gebied. Het lijkt erop alsof het landschap eeuwenlang onveranderd is gebleven. Toch bijzonder, zo onder de rook van het verstedelijkte Rotterdam. Hendrick riep dat onveranderlijke beeld ook op in zijn schilderijen.
Meer licht en sfeer
Uit documenten kun je afleiden dat Hendrick doofstom was. Toch heeft hij een vrij normale schilderscarrière doorlopen. Na een leertijd bij de schilder Pieter Isaacsz in Amsterdam vestigde hij zich als zelfstandig schilder in Kampen waar hij een succesvol schilder werd. Hij specialiseerde zich als eerste Noord-Nederlandse kunstenaar in het winterlandschap. Zijn vroege wintertjes zijn vooral verhalend. “Na 1630 plaatst hij de horizon lager, waardoor het lijkt alsof je zelf in het landschap staat. Hendrick schildert ook minder anekdotische details en geef juist meer aandacht aan de weergave van het licht en de sfeer”, vertelt Marina Aarts. Aan licht en sfeer tijdens deze tocht geen gebrek. Halverwege sla je af richting de Graafstroom die overgaat in de Alblas, een riviertje dat lieflijk langs de lange lintdorpen slingert.
Unieke collectie molens
Fiets je deze route in de zomer, dan kun je hem eens zo lang maken. Maar bij de vrieskou ben je blij dat je weer richting warme chocolade kunt fietsen. Aan de oevers van de Graafstroom en de Alblas staan oude boerderijen die met zorg zijn opgeknapt tot luxueus en ruim woonhuis. Wat een verschil met de woningen in de negentien bewoonde molens bij Kinderdijk. Of eigenlijk achttien, want één van die boezemmolens (nummer 2) is ingericht als museummolen en geeft een indruk hoe de molenaar met z’n gezin hier tot 1950 woonde en werkte. Kijk er even binnen, ook omdat alle molens door Unesco op de lijst van werelderfgoederen zijn gezet. Nergens ter wereld staan zoveel molens bijeen als hier. Buiten kleurt de late middagzon de rietstengels warmgeel. Die zon werpt ook lange schaduwen op de passerende schaatsers. Wát een licht en wát een sfeer. Je zou er bijna een schilderij van maken.
Tip
Wip een molen binnen
Bezoek de museummolen bij Kinderdijk. Dagelijks geopend vanaf april van 9.00 tot 18.00 uur, na 31 oktober van 10.00 tot 16.00 uur. Toegang € 6,00, kinderen tot 6 jaar gratis, tot 12 jaar € 4,00.
Bekijk een echte Avercamp
Van Hendrick Avercamp zijn nog zo’n honderd schilderijen over. Zijn oeuvre is wereldwijd verspreid over musea en particuliere bezitters. In Nederland kun je terecht in het Rijksmuseum in Amsterdam, het Mauritshuis in Den Haag, het Stedelijk Museum Zwolle en het Stedelijk Museum Kampen.
Praktisch
Toeristische informatie
Bezoekerscentrum Wisboomgemaal (aan het begin van het pad naar de molens) toont een film (circa 10 minuten) over de techniek en het ontstaan van de molens. Openingstijden: zie museummolen. Info: www.kinderdijk.nl. Tel: (078) 691 28 30.
Fietsverhuur en horeca
Grand Café Buena Vista, Molenstraat 230 te Kinderdijk. Fietshuur (op huisnummer 236): € 10,00 per dag, € 25 borg, legitimatie verplicht. Geopend: dagelijks vanaf 10.00 uur tot 18.00/18.30 uur. ‘s Winters in het weekend geopend. Tel: (078) 691 24 85.
Café de Klok, Kinderdijk Molenstraat 117 te Kinderdijk. Fietshuur: (€ 7,50 per dag). Geopend: dagelijks van 11.00 tot 21.00 uur. Tel: (078) 691 25 97.
Souvenirs en horeca ‘Kantine De Molenhoek’, Nederwaard 1A te Kinderdijk. Tel: (078) 69 12 755. Geopend: medio maart tot medio oktober van 9.30 tot 18 uur, en tijdens schaatsseizoen.
Startpunt: Kinderdijk
Afstand: 25 of 49 kilometer
GPS-bestand: Route Kinderdijk
PDF Routekaart: Route Kinderdijk
PDF Routebeschrijving: Route Kinderdijk
Heb je tips of opmerkingen over deze route? Laat het ons, en je medefietsers, weten!
Tekst en foto’s: Ruud Slagmolen
