Dossier fietsen in Tsjechië: hier wil je zijn

Fietsen in Tsjechië? Dat voelt best ver weg, toch is het niet zo ver rijden tot aan de westgrens van het Centraal-Europese land. Daar stuit je direct op de kleurrijke kuuroorden van West-Bohemen, maar ook de rest van het land heeft volop te bieden.

Fietsen in Tsjechië

Onbekend maakt onbemind. Geldt dat ook voor Tsjechië? Ja, Praag kennen we allemaal wel, maar daarna houdt het bij de gemiddelde Nederlander snel op. Steden als Brno, Ostrava en Pilsen, kuuroorden als Mariënbad en Karlsbad, de wijnstreek van Zuid-Moravië, de bergen van het Boheemse Woud, het Reuzengebergte en het Ertsgebergte die het heuvelachtige, groene binnenland omgrenzen… Misschien doen de namen wel een belletje rinkelen, maar voor veel mensen klinken ze vooral als verre muziek.

Wat zeggen ervaren fietsers?

En dat terwijl die muziek helemaal niet zó ver weg is: vanaf Utrecht is het ‘maar’ 700 kilometer naar de westgrens van Česko. Toch maar eens die kant op? We staken ons licht op bij Rudi en Marjanne Kuper – die 24 jaar lang in Tsjechië woonden – en bij Europafietser Sekel Bennema, die dit jaar samen met zijn vrouw het Tsjechische gedeelte van de Elberoute fietste en vorig jaar dat van de Europafietsers-route Fietsen naar Praag.

Het allermooiste fietsgebied

Rudi en Marjanne Kuper woonden van 1998 tot 2022 in de buurt van Příbram, zo’n 60 kilometer ten zuidwesten van Praag. In die jaren ontdekten ze bijna heel Tsjechië op de fiets, vertelt Rudi. “Wat we het allermooist vinden, is het Nationaal Park Šumava – het Tsjechische deel van het Boheemse Woud – en dan vooral het Lipnomeer. Daar kun je helemaal omheen fietsen, met allerlei pleisterplaatsen onderweg, dat is echt heel mooi.” In de buurt van het Lipnomeer ontspringt de Moldau, die zich door een dichtbebost heuvellandschap via prachtige plaatsen als Ceský Krumlov, Ceské Budějovice en natuurlijk Praag een weg baant naar Mělník, waar de rivier in de Elbe uitmondt.

Ook fijn fietsen

Ook het stadje Týn nad Vltavou (Týn aan de Moldau) is daarbij een tussenstop waard, vertelt Marjanne. “Langs de Lužnice, een zijrivier van de Moldau, loopt een heel mooie fietsroute. Die voert richting Bechyně, er zijn daar ook veel campings. Andere plekken waar je mooi kunt fietsen zijn de streek rond Praag, waar de laatste jaren veel nieuwe fietspaden zijn aangelegd, Třeboň – een stadje in het vlakkere merengebied in het zuiden – en Teplice in het noordwesten.”

Tsjechië in een notendop

Tsjechië is bijna twee keer zo groot als Nederland en telt 10,9 miljoen inwoners. Aan de randen van het land liggen middelgebergten met toppen tot zo’n 1.500 meter, met de Sněžka (1.603 meter) in het Reuzengebergte als hoogste punt. Binnen die ‘bergring’ ligt een mix van laagland en heuvelland met bossen en weiden. Veel grond is landbouwgrond, maar de landbouw is lang niet zo intensief als in Nederland. Daardoor krijgt de natuur veel ruimte.

De hoofdstad Praag (1,4 miljoen inwoners) is verreweg de grootste stad van het land. Plaatsen als Brno (400.000 inwoners) en Ostrava (285.000) in het oosten en Pilsen (185.000) in het westen van het land zijn een stuk kleiner. Verder vind je vooral veel middelgrote en kleinere steden en veel dorpen in Tsjechië.

Cultuur in Tsjechië

Heb je het over cultuur in Tsjechië, dan heb je het al snel over kuuroorden. Beroemd zijn de vroegere Duitse badplaatsen in het westen, en dan vooral het eerdergenoemde Mariënbad en Karlsbad (Mariánské Lázně en Karlovy Vary in het Tsjechisch), en Franzensbad (Františ-kovy Lázně). Deze plaatsen, die in de achttiende en negentiende eeuw de place to be waren voor de Europese elite, maken indruk met hun mooie historische centra, maar je kunt er ook goed fietsen, vertelt Rudi. “Het is er wel heuvelachtig, maar de fietsroutes zijn zo aangelegd dat ze toch redelijk vlak zijn, met af en toe een klein klimmetje.”

Kastelen, paleizen en burchten

Naast kuuroorden staat Tsjechië ook bekend om zijn kastelen, paleizen en burchten: in totaal telt het land er meer dan 2.700. Sekel Bennema – de routebeheerder van de Fietsen naar Praag-route van Stichting Europafietsers – kwam er dit jaar tijdens zijn tocht van de Elbebron in het Reuzengebergte naar de Tsjechisch-Duitse grens genoeg tegen. “Heel veel plaatsen waar je passeert, hebben wel een kasteel dat de moeite waard is om te bekijken. Mělník heeft bijvoorbeeld een prachtig kasteel dat je al van ver ziet liggen als je langs de Elbe fietst. Wat interessant is, is dat je de historie van het land terugziet in al die kastelen die je onderweg tegenkomt. Houd er wel rekening mee dat het op sommige plaatsen erg druk kan zijn, zoals bij Karlštejn, een prachtig kasteel buiten Praag: dat kun je beter niet midden op de dag bezoeken.”

Andere aanraders

Een minder bekende maar ook mooie én interessante plaats is Tábor, dat onder het stadscentrum een gangenstelsel herbergt dat tijdens de Hussietenoorlogen in de vijftiende eeuw dienst deed als schuilkelder. Verder is de wijnstreek van Zuid-Moravië een aanrader, zegt Rudi. “Daar fiets je echt tussen de wijngaarden. Onderweg kom je allemaal kleine wijnhuizen tegen waar je bij de mensen een glaasje kunt proeven, dat is daar heel gewoon. Sowieso zijn de Tsjechen echt van het samenzijn en samen doen: gezelligheid, muziek maken en zingen, dat vinden ze prachtig. Dat zingen – vaak met een accordeon erbij – gebeurt ook overal, zeker in de cafés op het platteland. Zodra er muziek is moet je erbij gaan zitten, dan hoor je er meteen bij.”

Sportieve uitdaging

Voor een sportieve uitdaging hoef je in Tsjechië niet lang te zoeken: grote delen van het land zijn heuvelachtig, de grensregio’s zelfs bergachtig. Wil je écht klimmen, dan kun je bijvoorbeeld terecht in het Ertsgebergte – dat populair is onder Tsjechische wielrenners en mountainbikers – of in het Reuzengebergte. In het laatstgenoemde gebied kun je tot vlakbij de bron van de Elbe fietsen, zegt Bennema. “Dat is een behoorlijke klim. Maar vergis je niet, ook de Praag-route gaat over forse heuvels, zij het niet al te steil. Op zich is die route met een goede fiets én bagage voor de meeste mensen goed te doen, maar het is wel op en af.”

Infrastructuur

Tsjechië heeft geen fietsinfrastructuur zoals in Nederland – zeker in de steden niet. Daarbuiten is het een stuk beter, zegt Rudi. “Op het platteland kun je goed over de kleine weggetjes rijden, die zijn allemaal geasfalteerd en redelijk rustig, want het meeste verkeer gaat over de hoofdwegen. Wat ons de laatste jaren erg is opgevallen, is dat er op veel plekken in het land fietsroutes worden aangelegd die ook duidelijk worden aangegeven. Die paden zijn weliswaar deels onverhard, maar vaak gaat het dan om strak gravel waarop je met een normale fiets goed uit de voeten kunt.”

Houd rekening met het wegdek

Dat wegdek is wel iets om rekening mee te houden, zegt Bennema. Zijn ervaring is dat er in Tsjechië weinig geasfalteerde fietspaden zijn: veel paden zijn halfverhard of soms zelfs onverhard. “De route naar Praag was goed te doen met veel halfverharde paden, maar op het Tsjechische deel van de Elberoute kwamen we veel echt onverharde stukken tegen. Op zich was de route langs de rivier schitterend, maar het ging wel geregeld over karrensporen. Als het regende kozen we dan liever voor een alternatieve route over asfaltwegen. Daar moet je in Tsjechië dus wel op voorbereid zijn: op de speciale fietsroutes heb je weinig asfalt. Maar met een beetje zin voor avontuur en een goede trekkingfiets met brede banden gaat het prima, zeker als het droog is.”

Fiets en materiaal

Met al die heuvels en (deels) onverharde wegen is een fiets met voldoende versnellingen en brede banden aan te raden. Daarbij zijn reservebanden een must, zegt Bennema. “Wij hebben altijd twee reservebinnenbanden en een extra buitenband bij ons, al is het maar omdat je niet altijd in de buurt van een fietsenmaker bent, zeker niet in het binnenland. Tijdens onze tocht langs de Elbe hadden we beide nodig.” In principe vind je in elke stad wel een fietsenmaker, zegt Rudi. “En kun je niks vinden, vraag het dan aan iemand. Tsjechen zijn heel hulpvaardig, ze rijden je er zo naartoe.”

Extra onderdelen mee

Een kanttekening daarbij is dat fietsenmakers niet altijd het juiste type band in huis hebben: extra belangrijk dus om reservespullen mee te nemen, zegt Bennema. Overigens werd hij tijdens zijn Elbetocht geweldig geholpen door een fietsenmaker. “In de buurt van Dvůr Králové kwam er een tak in mijn voorwiel terecht, waardoor de hele voordrager verboog. We zijn toen naar een fietsenmaker gegaan en die man heeft in slechts 20 minuten met een grote tang de drager weer rechtgebogen en gemonteerd. Ik vond dat een knap stukje werk. Daar waren we erg blij mee.”

Fietscultuur in Tsjechië

Zelf fietsen? Dat doen de Tsjechen graag, zegt Rudi, maar het is niet zo dat iedereen een fiets heeft. In de wat vlakkere gebieden zoals Moravië meestal wel, maar in de heuvels is dat anders: “Als de mensen daar fietsen, is het vaak op mountainbikes of e-bikes.” Bennema kwam tijdens zijn tochten weinig andere fietsers tegen. “Om nou te zeggen dat de Tsjechen veel fietsen… In Praag zie je bijvoorbeeld dat het in het centrum vanwege de grote drukte heel lastig is om te fietsen, maar dat er in een omtrek van 20 kilometer rond de stad wel geasfalteerde paden zijn waarop in de weekenden druk wordt gefietst. Buiten die cirkel zag ik dan weer veel minder fietsers – dan heb ik het over fietsen voor dagelijks gebruik. Tegelijk is dat een van de voordelen van fietsen in Tsjechië: het is er niet druk en je hebt er veel natuur.”

Fietsen in Tsjechië praktisch gezien

Fietsroutes

Tsjechië kent meerdere lange fietsroutes: naast de Praag- en Elberoute zijn dat bijvoorbeeld de IJzeren Gordijn-route (een indrukwekkende 800 kilometer lange tocht langs de voormalige grenzen van de Sovjet-Unie), de Morava-route door de wijnstreek van Tsjechië en andere rivierenroutes langs de Moldau en de Eger. Kijk voor een overzicht met interactieve kaart op cyclists­welcome.cz. Een andere handige website is Mapy: op deze interactieve kaart vind je praktisch alle fietsroutes in het land, met de routenummers erbij (selecteer onder ‘Change map’ het kaarttype ‘Outdoor’).

Overnachten

Reserveren voor campings is vaak niet nodig, maar uiteraard altijd slim: zoek van tevoren uit waar campings zijn en zorg dat je alternatieven hebt voor het geval je toch bot vangt. Ook hiervoor kun je terecht op Mapy: de kaart biedt ook een overzicht van campings, huisjes en hotels. Zowel hotels als campings zijn in Tsjechië – in ieder geval in het binnenland – aanzienlijk goedkoper dan in Nederland. De campings zijn ook wat soberder, zegt Marjanne. “Het sanitair is misschien wat minder luxe of zelfs wat gedateerd, maar is wel altijd netjes. Wat leuk is, is dat de eigenaren altijd gastvrij zijn en dat je vaak op de campings voor omgerekend een paar euro kunt eten, ’s middags en ’s avonds.”

Eten

Trek onderweg? Vrijwel overal, ook op het platteland, kun je wel een eenvoudige maaltijd krijgen. Werkende Tsjechen lunchen buitenshuis en voor een paar euro kun je hetzelfde simpele menu bestellen dat speciaal voor dit doel wordt bereid. Vaak gaat het dan om knedlíky (een soort broodknoedels) met bijvoorbeeld goulash, zuurkool of varkensvlees. Ook veel gegeten: schnitzel (řízek), gekookte aardappels met een sausje en gebakken kaas. Dobrou chut’!

Het weer

Op de meeste plekken heerst een gematigd landklimaat: reken er dus op dat het in de zomer (waar je september bij mag tellen) wat warmer is dan in Nederland en in de winter kouder. In hoger gelegen gebieden valt meestal wat meer neerslag dan in de rest van het land, in de lager gelegen gebieden rond Praag en Brno juist minder. In het algemeen is mei-september een goede periode om in Tsjechië te fietsen.

Trein

Voor internationale treinen naar Tsjechië moet je altijd reserveren. Doe dat op tijd! Binnen Tsjechië hoef je niet per se te reserveren, maar het is wel aan te raden, zegt Bennema. “Dat kan zowel op een station als digitaal. Het reizen zelf met de regionale treinen gaat goed: het is in Tsjechië minder druk in de treinen dan in Nederland en je hebt vaak meer tijd om de fiets in de trein te krijgen.”

Verkeer

Sinds 2022 is het voor bestuurders van motorvoertuigen verplicht om minimaal anderhalve meter afstand te houden bij het inhalen van fietsers, iets wat de Tsjechen in de regel netjes doen. Zaken om zelf op te letten: naast elkaar fietsen is verboden als er geen fietspad is, en er geldt een absoluut alcoholverbod voor fietsers! Dat wijntje toch maar ná het fietsen nuttigen?

Tekst: Elias de Bruijne
Beeld: David Peskens, Getty,Unsplash